درباره زبان ترکی
ریشه زبان‌شناسی

زبان ترکی مانند زبان‌های فنلاندی و مجارستانی مربوط به شاخه زبان‌های آلتایی از خانواده زبان‌های اورال-آلتایی است. به زبان‌های ترکی و مشابه آن زبان‌های اغوز گفته می‌شود. به زبان‌های ترکیه‌ای، آذری، قزاق، قرقیزی، تاتار، ترکمنی، ازبکی و بسیاری از زبان‌هایی که در بالکان تا آسیای مرکزی و شما غربی چین و جنوب سیبری صحبت می‌شود زبان‎های اغوز می‌گویند.
 

تاریخ زبان ترکیه‌ای

تاریخ زبان ترکیه‌ای به سه دسته تقسیم می‌شود: ترکی قدیمی (از قرن هفتم تا سیزدهم)، ترکی میانه (از قرن سیزدهم تا بیستم) و ترکی جدید که از قرن بیستم به بعد در کشور ترکیه صحبت می‌شود. در زمان امپراطوری عثمانی، زبان عربی و فارسی وارد زبان ترکی می‌شوند و تقریبا 88 درصد واژه‌های زبان ترکی ترکیبی از فارسی و عربی می‌شود. به این زبان ترکی عثمانی گفته می‌شد که زبان تحصیل‌کرده‌ها، دربار و سطح بالای جامعه بود. زبان ترکی اصیل زبان کوچه بازاری تعبیر می‌شد که تنها مردم عامی به آن صحبت می‌کردند. ترکی عثمانی در آن زمان به رسم‌الخط فارسی نوشته می‌شد.

در سال 1928 جنبش زبان به وسیله کمال آتاتورک رخ می‌دهد و طی آن رسم‌الخط ترکی از فارسی به لاتین تغییر می‌یابد و واژه‌های ترکی جایگزین واژه‌های عربی و فارسی می‌شود. برخی از واژه‌های منسوخ ترکی باز می‌گردند و برخی واژه‌ها جدید ساخته می‌شوند.
ساختار زبانی

مانند همه زبان‌های ترکی، زبان ترکیه‌ای زبانی پیوندی یا چسبانشی محسوب می‌شود، یعنی نقش‌های دستوری با اضافه کردن پسوند به ریشه اسمی یا فعلی مشخص می‌شوند. پسوندهای اسمی شمار اسم را تعیین می‌کنند. در ادامه با برخی از مشخصه‌های دستوری این زبان آشنا می‌شویم:

    جنسیت: زبان ترکیه‌ای مانند فارسی جنسیت ندارد و ضمیر سوم شخص مفرد نیز مانند فارسی برای مونث و مذکر یکسان به کار می‌رود.
    حالات دستوری: اسامی شش حالت دستوری دارند: اسمی، ملکی، مفعولی مستقیم، مفعولی غیرمستقیم، مکانی و مفعول به. هر کدام از این حالات با پسوند خاصی که به ریشه اسم متصل می‌شود نشان داده می‌شود.
    صرف فعل: افعال در ترکیه‌ای مانند زبان فارسی در حالت و شمار با فاعل خود تطبیق دارند و صرف می‌شوند. ساختار فعل در زبان ترکی به این شکل است: ریشه فعل + نشانه زمان‌ساز + پسوند فاعلی.
    حرف تعریف: در زبان ترکیه‌ای مانند فارسی حرف تعریف معین وجود ندارد و عدد “یک” به عنوان حرف تعریف نامعین به کار می‌رود.
    ساختار جمله: ساختار جمله در زبان ترکیه‌ای مشابه فارسی فاعل، مفعول و فعل است اما به دلیل داشتن حالت‌های دستوری مختلف، جایگاه واژه‌ها تا حدی قابل تغییر است.
    حرف اضافه: حرف اضافه در زبان ترکیه‌ای برخلاف زبان فارسی معمولا بعد از اسم و به صورت پسوند می‌آید.
    حالت منفی و سوالی: منفی کردن در زبان ترکیه‌ای به دو صورت انجام می‌گیرد: برای جملات اسنادی، با استفاده از فعل کمکی değil انجام می‌شود. این فعل کمکی که مانند سایر فعل‌ها صرف می‌شود و بعد از مسند قرار می‌گیرد. برای جملاتی که فعل اصلی دارند به انتهای فعل پسوند –me اضافه می‌شود. پسوند –me برای سوالات بله/خیر نیز به کار می‌رود. برای سوالات معمولی از واژه‌های پرسشی استفاده‌ می‌شود با این تفاوت که جای سایر واژه‌های جمله عوض نمی‌شود، فقط واژه‌ای که جواب است حذف شده و به جای آن واژه پرسشی مناسب جایگزین می‌شود.
    تطبیق آوایی: زبان ترکیه‌ای مانند سایر زبان‌های ترکی تطبیق آوایی دارد، به این معنی که آوای حروف صدادار در پسوندها باید با آوای حروف صدادار واژه‌ها یکسان باشند، مثلا اگر ریشه واژه حرف صدادار گرد داشته باشد پسوندی که به آن متصل می‌شود نیز باید حروف صدادار گرد داشته باشد. آواهای صدادار در واژه‌ها نیز باید با هم یکسان باشند، یعنی اگر یکی از آواها بلند است سایر آواهای واژه نیز باید بلند باشند.
    تکیه: تکیه روی واژه‌ها در حالت تک‌واژه‌ای روی هجای آخر واژه‌هاست اما در جمله تکیه واژه‌ها (به خصوص فعل‌ها) تغییر می‌کند.

زبان ترکیه‌ای 8 حرف صدادار و 21 حرف بی‌صدا دارد. امروزه 71 میلیون نفر زبان مادری‌شان ترکیه‌ای است و حدود 17 میلیون نفر زبان ترکیه‌ای را به عنوان زبان دوم صحبت می‌کنند. آموختن زبان ترکیه‌ای به دلیل تشابهات واژگانی و دستوری زیاد برای فارسی‌زبانان کاری نسبتا ساده است.